Kontich en Wereldoorlog I
Vrijdag 9 oktober 1914: de “Conventie van Kontich”
 Generaal von Beseler
Oktober 2019. We duiken nog maar eens in het oorlogsverleden van Kontich: 105 jaar geleden, op vrijdag 9 oktober 1914 werd in onze gemeente immers vaderlandse geschiedenis geschreven. Weliswaar niet de meest heroïsche bladzijde, maar toch ook geen pietluttig detail!
Het verhaal begint op 28 juni 1914 in Sarajevo, met de gelukte moordaanslag op de troonopvolger van Oostenrijk-Hongarije, aartshertog Frans Ferdinand en zijn vrouw gravin Sophie Chotek.
Na enig diplomatiek geharrewar verklaart Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië, waardoor prompt de tussen de verschillende grootmachten afgesloten militaire bondgenootschappen in werking treden… Oorlogsverklaringen vliegen over en weer, de Eerste Wereldoorlog is begonnen, met daarin Duitsland – met in die tijd het grootste en sterkste leger – als grootste agressor.
Op 2 augustus 1914 bereikt de oorlog ook België. Duitsland wil immers aartsvijand Frankrijk aanvallen en snel veroveren, en om dat land goed in de tang te kunnen nemen moet het Duitse leger ook door ons land oprukken. In een ultimatum “vraagt” Duitsland vrije doortocht, wat door het neutrale België wordt geweigerd.
Op 3 augustus verklaart Duitsland de oorlog aan Frankrijk, en na de Belgische weigering tot vrije doortocht, krijgt ook ons land prompt een oorlogsverklaring.
 De villa "Rest and be thankful
De Duitsers blijven niet bij de pakken zitten en de volgende dag, op 4 augustus, overschrijden ze de grens bij Gemmenich. Het Belgische leger doet zijn best om ons grondgebied met hand en tand te verdedigen, maar is duidelijk te licht van kaliber voor de Duitse oorlogsmachine, die mede dank zij de nieuwe zware 42 cm mortieren vrij snel de verschillende Belgische verdedigingslinies kan innemen. En ook hulp van Frankrijk en Engeland kan de Duitse pletwals niet stoppen.
Als havenstad is Antwerpen voor België van gigantisch strategisch belang voor de aanvoer van manschappen en goederen. Voor de Duitsers is het dus van primordiaal belang om daar zo snel mogelijk een eind aan te maken en om stad en haven te veroveren. Generaal von Beseler leidt de aanval op Antwerpen. Op 28 september bereiken de Duitsers de omgeving van de Scheldestad en veroveren ze geleidelijk de forten die de stad moesten beschermen.
 Antwerps burgemeester de Vos
Op 7 en 8 oktober beginnen de Duitsers Antwerpen zelf te beschieten met hun zware 42 cm mortieren. Al snel blijkt dat de situatie hopeloos is. Terwijl koning Albert zich reeds naar Oostende had teruggetrokken, wordt ook het gros van het Belgisch leger geëvacueerd naar de linkeroever en op 9 oktober is de Scheldestad bereid om zich over te geven.
In de vroege morgen van die 9e oktober vertrekt een Antwerpse delegatie naar Tildonk waar generaal von Beseler zijn hoofdkwartier heeft. Er vindt een eerste gesprek plaats met de generaal en er wordt bekomen dat de beschieting voorlopig wordt stopgezet. Een tweede ontmoeting wordt voorzien te Kontich, nog diezelfde dag.
De plaats van samenkomst is de villa Rest and be thankful aan de Antwerpsesteenweg. De Antwerpse delegatie bestaat uit Antwerps burgemeester de Vos, oud minister Franck en senator Rijckmans. In eerste instantie uit von Beseler zijn verwondering en misnoegen over het feit dat burgers en geen militairen met hem komen onderhandelen over de capitulatie van de vesting Antwerpen.
 Senator Rijckmans
Maar ten slotte legt hij ze toch een document met tien voorwaarden voor ter ondertekening. Zware voorwaarden, en te nemen of te laten… wat in dat laatste geval zou leiden tot het onmiddellijk hernemen van de beschieting. Een meer dan voldoende dreiging om de handtekeningen van de Antwerpse delegatie onder de tien clausules te krijgen.
 Oud-minister Franck
De voorwaarden kwamen er hoofdzakelijk op neer dat de stad zou worden overgegeven, de wapens zouden worden ingeleverd en de Belgische en de geallieerde soldaten in krijgsgevangenschap afgevoerd; dat de orde zou gehandhaafd worden en de Duitse verordeningen van kracht zouden zijn.
Dit alles vond plaats op vrijdag 9 oktober 1914, in de late namiddag, rond 17h30.
En het verdrag zou de geschiedenis ingaan als de “Conventie van Kontich”.
 De "Tafel der overgave"
In de nacht van 9 op 10 oktober werden de commandanten van de forten met vestingtroepen ten noorden van de stad hiervan op de hoogte gesteld zodat nog een deel van de troepen naar Nederland konden ontsnappen waar ze ontwapend en geïnterneerd werden.
Op zaterdagmorgen trachtten de Duitsers contact te leggen met de militaire overheid op de linkeroever van de Schelde. Dit lukte pas in de loop van de dag en een Belgische militaire delegatie stak op een neutrale (Nederlandse?) boot de Schelde over om op het stadhuis op zaterdagnamiddag 10 oktober 1914 de overgave militair te ondertekenen.
En was de capitulatie van Antwerpen zowel burgerlijk als militair een feit.
--------------------------------
De tafel waaraan de overgave van Antwerpen werd ondertekend (+ de bijhorende stoelen) bevindt zich nu in het documentatiecentrum van de Koninklijke Kring voor Heemkunde, Duivenstraat 22.
--------------------------------
Een uitgebreid verslag over “De val van Antwerpen in 1914 en de Tafel der overgave” is te koop in het Museum voor Heem- en Oudheikunde aan de spotprijs van 1 euro.
Tekst: Guido Pede. Informatiebronnen: Wikipedia, De Geschiedenis van Kontich van Robert Van Passen, Paul Wyckmans en de hierboven vermelde brochure. Foto’s: Kring voor Heemkunde.
Uit KONTICH WAARLOOS Hier en Nu, oktober 2019.
En vind HIER de lijst van alle artikelen Kontich-Waarloos Vroeger en Nu.
|
